Wątpliwość (2008). Czy ksiądz był winny?

Oto jeden z filmów, do których od lat chętnie wracam. Wątpliwość w reżyserii Johna Patricka Shanleya zdecydowanie stawia wiele znaków zapytania. Niektóre kwestie pozostają jednak bez odpowiedzi, a widz sam musi zdecydować, która wersja jest dla niego bardziej przekonująca.

Film jest adaptacją sztuki i ten teatralny klimat bywa mocno wyczuwalny. Brak rozmachu i niewiele lokacji pozwalają skupić się na innych, istotnych aspektach. Pomimo braku spektakularnych efektów film naprawdę utrzymuje widza w napięciu. Twórcy wykorzystali inne środki, budujące uczucie wyczekiwania: oparli akcję o sferę dialogową i psychologię bohaterów.

Wątpliwość a kontrast postaci

W filmie obserwujemy starcie dwóch silnych charakterów. Zakonnica (Meryl Streep) podejrzewa księdza (Philip Seymour Hoffman) o niestosowne zachowanie wobec jednego z uczniów katolickiej szkoły.

Kapłan nie wzbudzał zresztą sympatii siostry już wcześniej. Lubi on laickie piosenki, cukier, obfite posiłki i wypady z młodzieżą na biwak. To wszystko wzbudza niechęć zakonnicy, która prowadzi życie skromne, koncentrując się na duchowości, kontroli i samodyscyplinie. Czy jedynie ze względu na odmienne charaktery czuje do księdza niechęć? Czy ma ku temu bardziej racjonalne powody?

Otrzymujemy wiele argumentów zarówno z jednej, jak i z drugiej strony. Kiedy pojawiają się kolejne zarzuty wobec duchownego, niemal natychmiast zostają one podważone lub wytłumaczone. Jako widzowie zaczynamy się gubić i do końca nie wiemy którą trzymać stronę.

Postacie są wykreowane na zasadzie kontrastu: postępowy, otwarty i nieco zadziorny ksiądz kontra konserwatywna i zachowawcza zakonnica.

Warto zauważyć

Oprócz warstwy dosłownej, obecnej w dialogach można dostrzec także elementy metaforyczne. Moją uwagę zwróciły np. długie, lecz czyste paznokcie kapłana sugerujące umiejętność “wybielania” siebie w oczach innych.

Zastanawiać może też obecność suszonych kwiatów w jego książkach. Czy to oznaka wrażliwej natury czy może już skrywania pewnych tendencji? Oczywiście nie twierdzę, że to jasna wskazówka, ale z jakiegoś powodu właśnie taki rekwizyt wykorzystano.

Nawet ujęcia kamery pozostawiają nas w poczuciu niepewności i przynoszą tytułową “wątpliwość”. Warto zwrócić uwagę na kogo wskazuje operator, gdy w jednej z pierwszych scen padają słowa o “zrobieniu czegoś złego”. Sposób ujęcia postaci na ekranie często sugeruje ich stan emocjonalny np. poczucie wyższości, dominację lub bezbronność i niepewność.

Autorem zdjęć jest zresztą świetny Roger Deakins, pracujący też przy Skazanych na Shawshank, genialnym Labiryncie i wielu innych, dobrych filmach. Właściwy człowiek na właściwym miejscu!

Brak pewności

Wątpliwość opiera się właściwie wyłącznie na rozmowach, a cała akcja to po prostu pojedynek psychologiczny. Konfrontacja dwóch głównych postaci w jednej ze scen jest po prostu mistrzowska.

Lubię filmy które nie przynoszą jasnych rozwiązań, a ich interpretacja zależy od percepcji widza. Jeżeli nie zniechęca Was tocząca się powoli akcja, surowa kolorystyka, pewna teatralność i bardzo rozbudowane dialogi, to serdecznie polecam. Choćby dla wspaniałych aktorów i chwili refleksji po seansie. Myślę, że postawione w tytule pytanie o winę kapłana musi pozostać bez odpowiedzi.

Na blogu znajdziecie recenzje innych filmów wartych zauważania.

Jak zwykle dziękuję, że tu zaglądacie 🙂